Beschrijving
Mineralen en spoorelementen vervullen belangrijke functies bij veel processen in het menselijk lichaam. Zij vervullen onder andere belangrijke functies als cofactoren in enzymsystemen. Een voorbeeld is de functie van magnesium in de fosforylering van bijvoorbeeld vitamine B1, B2 en B6, waardoor uit vitamine B6 (pyridoxine) de actieve vorm pyridoxaal-5-fosfaat gevormd wordt. Een tekort aan een of meerdere mineralen leidt er toe dat de lichaamsfuncties waarvoor zij nodig zijn minder goed gaan verlopen, waardoor direct of eerst na langere tijd klachten ontstaan.
Veel mineralen werken als elkaars tegenhangers (antagonisten) bijvoorbeeld natrium – kalium, calcium – magnesium, koper – zink e.d. Als de een de cel ingaat, zal de ander de cel moeten verlaten. Voor een aantal elementen is daarom de onderlinge verhouding (ratio) minstens zo belangrijk.
De concentratie van mineralen in en buiten de cel kunnen enorm verschillen. Dat kan grote problemen veroorzaken bij het bepalen van de juiste concentratie. Als er lang gestuwd moet worden voordat er bloed kan worden afgenomen, zullen serumwaarden van bijvoorbeeld kalium of magnesium aanzienlijk hoger zijn. Dat kan ook het geval zijn als tijdens de bloedafname maar weinig bloed in de buis wordt opgenomen. Het vacuüm dat in de buis achter blijft zal een aantal cellen stuk laten gaan, waardoor de concentratie eveneens hoger is. Wanneer u op een zeer warme zomerdag op de fiets naar de poli gaat en u moet een eindje fietsen, is dat niet verstandig omdat dan de waarden ook hoger dan gebruikelijk zijn. Mineralen zijn bij de opname vaak aan een drager gebonden. Ook in het lichaam zijn mineralen vaak aan eiwitten gebonden. Het kan zelfs zijn dat het vrije mineraal in grotere concentraties juist toxisch voor het lichaam is. IJzer is in het lichaam als Ferritin aanwezig; koper als ceruplasmine, jodium als T3 of T4, mangaan als SOD etc. Bij de bepaling worden de structuren vernietigd en worden het vrije ion bepaald met vlamfotometrie in ion-selectieve electrode.
U kunt mineralen in het serum, plasma, volbloed of de rode bloedcel laten bepalen. In sommige gevallen kan dat ook nog in een 24 uurs urine. Dat kan niet voor alle mineralen, maar voor de meeste wel. Dat maakt het doen van onderzoek naar mineralen heel erg ingewikkeld; het is dan belangrijk in overleg de juiste keuzes te maken.
Daarom wordt voor het bepalen van eventuele tekorten vaak gebruik gemaakt van functionele processen. Bij een tekort van magnesium zal bijvoorbeeld ethanolamine verhoogd in de urine worden uitgescheiden en fosfoethanolamine sterk verlaagd zijn. De concentratie fosfoserine zal eveneens stijgen.
Bepalingen van mineralen en spoorelementen in bloed worden gebruikt voor:
- Het vaststellen van een tekort of teveel aan een mineralen in geval van ziekte;
- Het vaststellen van een tekort of teveel aan een of meer mineralen ter voorkoming van ziekte (preventie);
- Het controleren van het effect van het aanvullen van mineralen bij een tekort;
- Het vaststellen van een toxische belasting in geval van toxische mineralen zoals aluminium, lood en cadmium.
Toxische elementen kunnen de gezondheid schaden en de werking en opname van andere mineralen negatief beïnvloeden.
De in volbloed gemeten waarden geven doorgaans het beste beeld van de mineralen status op het moment van afname. Verlaagde spiegels van mineralen komen voor bij personen met een sterk verhoogde behoefte of een verminderde toevoer via de voeding zoals:
- Atleten met zware training; werknemers die bij hoge temperaturen werken;
- Mensen met een specifiek dieet, bijv: een vermageringsdieet, vegetarische
voeding, vetarm dieet voor ouderen;
- Bij sterk verhoogde psychische belasting;
- Bij chronische zieken;
- Bij bepaald medicijngebruik;
Ook gezonde voeding bevat steeds minder specifieke mineralen waardoor ook bij een normaal voedingspatroon tekorten kunnen voorkomen. Een voorbeeld is het tekort aan selenium bij een groot deel van de Nederlandse bevolking. Ook voor jodium wordt bij veel jonge meisjes en vrouwen een tekort gevonden.
Een volledige mineralenonderzoek wordt alleen geadviseerd bij:
- Een slechte algehele gezondheid met vage klachten, bleekheid, vermoeidheid, jeuk
- Psychische klachten (psychose, te veel mangaan)
- Verschijnselen na overbelasting met giftige stoffen
- Klachten van gewrichten en botten
- Hart- en vaatziekten
- Glucose-intolerantie/hypoglykemie
